Song of Ceylon දියමන්ති ජුබිලිය සමරමු.

ලංකා ගීතයේ’ දියමන්ති ජුබිලිය අපිත් සමරමුද?

සුනිල් මිහිඳුකුල

සිළුමිණ 06 04 2014

 ශ්‍රී ලංකාව අළලා නිර්මාණිත ’සෝන්ග් ඔෆ් සිලෝන්’ (ලංකා ගීතය) නම් වූ විශිෂ්ට වාර්තා චිත්‍රපටය නිෂ්පාදනය කොට 75 වසරක් සපිරී තිබේ. එංගලන්තය නිපදවූ මෙය අධ්‍යක්ෂණය කළේ බැසිල් රයිට් නමැති ඉංග්‍රීසි ජාතිකයා ය.

’ලංකා ගීතය’ නිර්මාණය වූයේ 1934 රේ ද? 1935 ද? යන්න ගැටලුවකට තුඩුදෙයි. ඇතැම් පොත්වල (විශේෂයෙන් ‘ස්ටඩීස් ඉන් ඩොකියුමෙන්ටරි’ නම් වූ පොතේ) එහි නිෂ්පාදිත වසර 1934 යනුවෙන් දැක්වෙයි. එහෙත් ‘ඩොකියුමෙන්ටරි හිස්ට්‍රි ඔෆ් ද නන් ෆික්ෂන් ෆිල්ම්’ නම් වූ පොතේ එය දැක්වෙන්නේ 1935 යනුවෙනි. කෙසේ වෙතත් ආචාර්ය රොජර් මැන්වෙල්ගේ ‘ෆිල්ම්’ නම් වූ පොතේ එය 1934 – 35 යනුවෙන් සඳහන්ව ඇත.
එබැවින් අපට තවදුරටත් ‘ලංකා ගීතයේ’ දියමන්ති ජුබිලිය සැමරිය හැකිය.
’ලංකා ගීතය’ වැනි වාර්තා චිත්‍රපටයක් අපට වැදගත් වන්නේ ඇයි? ප්‍රධාන වශයෙන්ම එය අපේ රට අළලා තැනුණු සිනමා පටයකි. 1935 පමණ වන විට අපේ රටේ චිත්‍රපට කර්මාන්තයක් ආරම්භ වී නොතිබිණි. ඒ අනුව එම කාලය පිළිබඳ, එකල මෙරට ජන ජීවිතය පිළිබඳ ඇති එකම චලන චිත්‍ර වාර්තාව ‘ලංකා ගීතය’යි. එහෙයින් එහි පවත්නා ඓතිහාසික වටිනාකම ඉමහත්ය.
එසේම ‘ලංකා ගීතය’ට ශ්‍රී ලාංකේය කලාකරුවෝ කීපදෙනෙක්ම දායක වූහ.
චිත්‍රපටයේ අටුවාව (නැරේෂන්) ඉදිරිපත් කළේ ලයනල් වෙන්ඩ්ට් ය. මේ චිත්‍රපටයට සුරඹා ගුරුන්නාන්සේගේ උඩරට බෙරවාදන ඇතුළත් වූ අතර එහි ගජගා වන්නම ගායනා කර ඇත්තේ දේවාර් සූර්යසේනය.
පසුගිය දිනෙක මම අන්තර්ජාලය ඔස්සේ ‘ලංකා ගීතය’ නැවතත් නැරඹීමි. (මා මෙය මුලින්ම නැරඹූවේ මීට අවුරුදු 25කට ඉහතදීය) මෙවර ‘ලංකා ගීතය’ නරඹද්දී මට එම සිනමාපටය පිළිබඳ එවක සිටි ප්‍රවීණ සිනමා විචාරක ජයවිලාල් විලේගොඩ ලියා තිබූ දෙයක් සිහියට නැඟිණි. ඒ මෙපරිදි ය.
”’ලංකා ගීතය’ නිපදවූ ජෝන් ග්‍රියර්සන් සුද්දෙකි. එහි කැමරා ශිල්පියා හා අධ්‍යක්ෂවරයා වූ බැසිල් රයිට් සුද්දෙකි. උප අධ්‍යක්ෂ ජෝන් ටේලර් ද සංගීතය සැපයූ වෝල්ටර් ලේ ද සුද්දෙක් ය.
එහෙත් මේ හැමෝම අඩු වශයෙන් චිත්‍රපටය තනද්දිවත් හදවතින් ලාංකිකයන් හා සිංහලයන් වන්නට ඇත. අද වුවද කිසිම සිංහල චිත්‍රපටයක නැති සිංහලකමක් හා ලංකා ගතියක් මේ චිත්‍රපටයේ ඇත්තේ එහෙයිනි.”
ජයවිලාල් එලෙස ලීවේ 1967 දී ය.
’ලංකා ගීතය’ විශිෂ්ට වාර්තා චිත්‍රපටයක් බව ආචාර්ය ලෙස්ටර් ජේම්ස් පීරිස්, ආචාර්ය තිස්ස අබේසේකර, ලෙස්ලි බොතේජු, බෙනඩික්ට් දොඩම්පෙගම වැනි ශ්‍රී ලාංකිකයන් පමණක් නොව ආචාර්ය රොජර් මැන්වෙල්, ග්‍රැහැම් ග්‍රීන් වැනි ලෝක ප්‍රකට කලා විද්වතුන් ද ප්‍රකාශ කර ඇත.
’ලංකා ගීතය’ට 1935 වසරේ පැවැති බ්‍රසල්ස් අන්තර්ජාතික චිත්‍රපට උළෙලේ දී ප්‍රථම ත්‍යාගය හිමිවී ඇති වගද පැවසේ.
ලංකා තේ වෙළෙඳ මණ්ඩලය වෙනුවෙන් ‘ලංකා ගීතය’ තැනීම ආරම්භ කළේ අධිරාජ්‍ය වෙළෙඳ මණ්ඩලය වුවත් එය නිම කරන ලද්දේ එංගලන්තයේ ජී.පී.ඕ. (මහා තැපැල් කාර්යාලයීය) චිත්‍රපට ඒකකය විසිනි. නිෂ්පාදකයා වාර්තා චිත්‍රපට කලාවේ පුරෝගාමියකු වූ ජෝන් ග්‍රියර්සන් ය. අධ්‍යක්ෂණය, කැමරාව හා සංස්කරණය බැසිල් රයිට් ගෙනි.
බැසිල් රයිට් (1907 – 1987) එංගලන්තයේ ප්‍රකට වාර්තා චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂවරයෙක් වූයේය. ‘නයිට් මේල්’, ‘ඉන්ඩස්ට්‍රියල් බ්‍රිට්න්’, ‘වෝටර් ඔෆ් ටයිම්’ යනාදී වශයෙන් ඔහු වාර්තා චිත්‍රපට රැසක් අධ්‍යක්ෂණය කර ඇත. ‘යූස් ඔෆ් ද ෆිල්ම්’ ඔහු සිනමාව අළලා ලියූ අගනා පොතකි. 1987 ඔක්තෝබර් 14 වැනි දින ඔහු මිය ගියේය.
බැසිල් රයිට් 1934 දී ලංකාවට පැමිණියේ ලංකාව අරභයා සංචාරක වාර්තා වැඩසටහනක් නිර්මාණය කිරීමටය. එහි අරමුණ වූයේ ලංකාවේ තේ පිළිබඳ එංගලන්ත වාසීන්ට ප්‍රචාරයක් ලබාදීමයි. බැසිල් අත මූලික තිරනාටකයක් තබා දළ සැලැස්මක්වත් නොතිබිණි.
 ඒ වන විට ඔහුට තිබුණේ ලංකාව පිළිබඳ දැඩි උනන්දුවක්, ශ්‍රී ලාංකිකයන් සම්බන්ධයෙන් මෘදු ළෙන්ගතු බවක් හා බුදු දහම අරභයා වූ අප්‍රමාණ භක්තියක් පමණි. (ලංකාවට ගොඩබැසීමට පෙර ඔහු පොත පත ආශ්‍රයෙන් ලංකාව ගැනත් මෙරට ජනයා ගැනත් බුදුදහම ගැනත් කිසියම් ප්‍රමාණයක දැනුමක් ලබාගෙන තිබිණි.”
බැසිල් රයිට් මුලින්ම කළේ තම සහාය අධ්‍යක්ෂවරයා වූ ජෝන් ටේලර් සමඟ එක්ව ලංකාව පුරා සංචාරය කරමින් දකින දකින දේ ඡායාරූපගත කිරිමයි. ඔහුට ලංකාවේදී එවක ප්‍රකට කලාකරුවකුව සිටි ලයනල් වෙන්ඩ්ට් මුණගැසීම මහත් භාග්‍යයක් වූවාට නිසැකය.
බැසිල්ට සියලු උපදේශකත්වය සැපයුණේ ලයනල් වෙන්ඩ්ට් ගෙනි. ජන ජීවිතයේ බාහිර පියන්පත් විවෘත කොට එහි වූ අභ්‍යන්තර ස්වභාව ඉවෙන් මෙන් හඳුනාගැනීමට පුළුවන් සියුම් කල්පනා ශක්තියක් හිමි ව සිටි ලයනල් අපේ රටේ ජන ජීවිතය පිළිබඳ නිවැරැදි යථාර්ථවාදී අවබෝධයක් මේ බටහිර අමුත්තන් දෙදෙනාට ලබා දුන්නාට සැකයක් නැති බව ආචාර්ය ලෙස්ටර් ජේම්ස් පීරිස් කියයි.
කලින් ද දැක්වූ පරිදි ‘ලංකා ගීතයේ’ කථනය ලයනල් වෙන්ඩ්ට්ගෙනි. ඒ සඳහා රොබට් නොක්ස් විසින් ලියන ලද ‘ඇන් හිස්ටොරිකල් රිලේෂන් ඔෆ් ද අයිලන්ඩ් ඔෆ් සිලෝන්’ නම් වූ ග්‍රන්ථය ඉවහල් කරගෙන ඇත.
චිත්‍රපටයේ සංස්කරණ කටයුතු සිදු කෙරුණේ එංගලන්තයේදීය. මෙරට දී අහම්බෙන් මෙන් රූගත කළ වැව් ඉවුරක ගසක අත්තක් මත හුන් පිළිහුඩුවාගේ දර්ශනය චිත්‍රපටයේ වරින් වර දැක්වෙන අතර එය අපූර්ව සංකේතයක් ලෙස අර්ථගැන්වෙයි.
පොලොන්නරුව ගල් විහාරයේ බුදුපිළිමයේ පසුබිමේ එම රූපත් සමඟ පිළිහුඩුවාගේ රූපය අතුරු ඡේදනය කිරීමෙන් මැවෙන සංකේතය (ආචාර්ය ලෙස්ටර් ජේම්ස් පීරිස් කියන ආකාරයට බුද්ධාලම්භන ප්‍රීතිය ඔස්සේ අත්‍යන්ත අහසට නඟින භක්තියේ සංකේතය) බෞද්ධයන්ට වටහාගැනීම අසීරු නොවේ.
පිළිහුඩුවාගේ රූපය මෙසේ චිත්‍රපටයට යොදා ගැනුණේ නිෂ්පාදන ග්‍රියර්සන්ගේ අදහසක් පරිදි බව කියැවෙයි. මෙහි සංස්කරණය සඳහා ඔහුගේ උපදෙස් බැසිල් රයිට් අතිශය ප්‍රයෝජනවත් වී ඇත.
වරක් ග්‍රියර්සන් දැක්වූ එක්තරා විවේචනයකින් කිපුණ බැසිල් දින තුනක් මත්පැන් බොමින් කිසිවකු හා කතා නොකර කල්පනා කරමින් හිඳ ඇත. අවසානයේ ඔහු සංස්කරණ මැදිරියේ වාඩිවී චිත්‍රපටයේ ග්‍රියර්සන්ගේ විවේචනයට හසුවූ කොටස නැවත සංස්කරණය කර ඇත. නැවත චිත්‍රපටය බැලූ ග්‍රියර්සන් ‘ආ ඔය තියෙන්නේ’ යැයි ප්‍රශංසාත්මකව කියා ඇත.
’ලංකා ගීතය’ විනාඩි 40ක ධාවන කාලයකින් යුක්තය. චිත්‍රපටය කතාංග හතරකට බෙදා ඇත. ඒ ‘ද බුද්ධා’, ‘ද වර්ජින් අයිලන්ඩ්’, ‘වොයිස් ඔෆ් කොමර්ස්’ හා ‘ද ඇපරල් ඔෆ් ගෝඩ්’ යනාදී වශයෙනි. මුල් කොටස ශ්‍රීපාද වන්දනාව අළලා සකස් වී ඇත. ඉන් බෞද්ධ විශ්වාස ගැන කියැවෙයි. මෙරට පාරම්පරික ගැමි ජීවන ක්‍රමය දෙවැනි කොටසින් නිරූපිතය.
තුන්වැනි කොටස වෙන්වන්නේ වාණිජත්වයන් විසින්, කාර්මීකරණය විසින් ජනජීවිතය ග්‍රහණය කර ගනු ලබන ආකාරයයි. මේ කොටසේදී එංගලන්තයේ කොමන් ගාර්ඩ්න් වෙන්දේසි පොළේ තේ වෙන්දේසි පසුබිමින් ඇසේ. ආගමික අංශයෙන් ලංකාව දෙස බැලීමක් හතරවැනි කොටසින් සිදුකෙරේ. එහි බුදුන් වඳින කත්කරුවාගේ දර්ශන පෙළ විශිෂ්ට රූපරාමු පද්ධතියකි.
බැසිල් රයිට් පසුකලෙක ‘ලංකා ගීතය’ ගැන මෙසේ අදහස් දක්වා ඇත. “මගේ ‘ලංකා ගීතය’ ඔබේ රටත් එහි මිනිසුනුත් බුදුදහමක් පිළිබඳ මගේ හදේ උපන් සුහදතාව මිස වෙන අන් කිසිවක් නොවේ.”
’ලංකා ගීතයේ’ නිර්මාණාත්මක බලපෑම පසුව තැනුණ වාර්තා චිත්‍රපට කීපයකම දක්නා ලැබුණු බව විචාරක අදහසයි. එසේම ‘රේඛාව‘ හා ගම්පෙරළිය’ වැනි වෘත්තාන්ත චිත්‍රපටවල පවා ‘ලංකා ගීතයේ’ බලපෑම දක්නා ලැබෙන බව ආචාර්ය තිස්ස අබේසේකර ප්‍රකාශ කර ඇත.
එපමණක් ද නොවේ ලෝකය පිළිගත් විශිෂ්ට සිනමා විශාරදවරියක වූ මාරි සිට්න් මහත්මිය කියා ඇත්තේ ඉන්දියාවේ සත්‍යජිත් රායි හා ඉතාලියේ විටොරියෝ ඩිසිකා වැනි අධ්‍යක්ෂවරුන් පවා ‘ලංකා ගීතයෙන්’ ආභාස ලැබූ බවට සිතිය හැකි බවයි.
’ලංකා ගීතය’ අද ආපසු බලන විට ඉතාම ඇසෙන නෑසෙන හඩින් සිංහලයකු කියන කුණුහරුපයක් අසන්ට ලැබීම ආස්වාදජනක අත්දැකීමකි. එය ලයනල් වෙන්ඩ්ට්ගෙන් ‘ලංකා ගීතය’ට එක්වූවක් ලෙස සිතන්ට තමා ප්‍රියකරන බව ආචාර්ය ලෙස්ටර් ජේම්ස් පීරිස් කියයි.

සුනිල් මිහිඳුකුල
සිළුමිණ පුවත්පතට ලියූ ලිපියකි.